Czosnek pospolity (Allium sativum) ma szerokie zastosowanie nie tylko w kuchni, ale dzięki swoim właściwościom był także stosowany jako lek w całej historii starożytnej i współczesnej w celu zapobiegania i leczenia szerokiej gamy schorzeń i chorób. Zjedzony na surowo ma silny, ostry smak, który mocą dorównuje jego właściwościom leczniczym.
Czosnek to odporna bylina należąca do rodzaju Allium i jest blisko spokrewniony z cebulą, cebulką dymką, szalotką, szczypiorkiem, porem i rakkyo (cebulą występującą w Azji).
Czosnek jest jedną z najstarszych uprawianych roślin na świecie. W Starożytności uważano, że właściwości czosnku podnoszą ducha i zwiększają męstwo w boju. Słowianie twierdzili, że chroni przed ukąszeniem żmii. W Chinach był stosowany z cukrem i olejem do usuwania zmęczenia po bardzo ciężkiej pracy. W Egipcie podawano go budowniczym piramid. Afrykańscy rybacy, smarując swe ciała czosnkiem, zabezpieczali się przed krokodylami.
Od dawna też używano go w celach zdrowotnych. W XVI wieku uważano, że może on ochronić przed zachorowaniem na dżumę i gruźlicę, a także przed zatruciami. Podczas epidemii takich jak cholera i gruźlica oraz podczas I wojny światowej, gdzie był stosowany na rany jako środek antyseptyczny oraz leczenia czerwonki spowodowanej złymi warunkami sanitarnymi w okopach.
Nazwa łacińska: Allium sativum
Inne nazwy: czosnek właściwy
Surowce lecznicze: świeże cebulki (ząbki)
Skład czosnku:
Olejek eteryczny, w skład którego wchodzą organiczne związki siarki, takie jak skordynina i alliina, która po przekrojeniu lub rozgnieceniu czosnku rozpadająca się do allicyny (rozpadowi temu zawdzięcza on swój charakterystyczny zapach). Allicyna to substancja biologicznie aktywna, hamuje zlepianie się płytek krwi, obniża stężenie lipidów i cholesterolu, działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo.
Ponadto:
- adenozyna – związek organiczny, jeden ze składników kwasów nukleidowych; wzmacnia działalność serca; hamuje związek organiczny,
- garlicyna – działa przeciwbakteryjnie,
- flawonoidy, flawony, związki śluzowe, cukry, pektyny i sole mineralne.
Wartości odżywcze czosnku:
Czosnek jest doskonałym źródłem witaminy B1 i B6 (pirydoksyny). Jest również bardzo dobrym źródłem manganu, selenu i witaminy C. Ponadto czosnek jest dobrym źródłem innych minerałów, w tym związków fosforu, wapnia, potasu, żelaza, selenu, magnezu i miedzi.
Na rynku suplementy czosnku są dostępne jako w kapsułki, tabletki i czosnek granulowany.
Działanie lecznicze czosnku:
- dezynfekujące
- obniżające ciśnienie tętnicze krwi
- żołądkowe
- poprawiające przemianę materii
- przeciwgrzybicze
Czosnek właściwości lecznicze
Czosnek jako antybiotyk
Czosnek pospolity jest naturalnym antybiotykiem. Ma silne właściwości bakteriobójcze i to w bardzo niewielkich stężeniach. Czosnek ma także właściwości przeciwgrzybicze, niszczy grzyby i pierwotniaki. Spożywany doustnie niszczy drobnoustroje przewodu pokarmowego, a jeszcze silniej układu oddechowego. Domowy antybiotyk z czosnku może być używany do leczenia biegunek bakteryjnych, a także zapaleń gardła, krtani i oskrzeli.
Czosnek na przeziębienie i grypę
W badaniach laboratoryjnych wykazano, że czosnek hamuje niektóre wirusy grypy i przeziębienia, a jedno badanie kliniczne sugeruje, że regularne spożycie suplementy czosnku (180 mg allicyny z posiłkiem przez trzy miesiące) może pomóc w zapobieganiu przeziębieniom. [*]
Czosnek na koronawirusa
Aktualnie nie ma dowodów na to, że spożywanie czosnku lub przyjmowanie suplementu czosnkowego może pomóc w zapobieganiu lub leczeniu COVID-19, jak zauważono na stronie internetowej Światowej Organizacji Zdrowia Choroba koronawirusowa (COVID-19): Pogromcy mitów (strona w języku angielskim).
Czosnek obniża ciśnienie i cholesterol
Właściwości lecznicze czosnku mogą obniżać ciśnienie tętnicze krwi u osób z nadciśnieniem tętniczym i zmniejszać napięcie mięśni gładkich naczyń oraz działa przeciwmiażdżycowo. Czosnek nie tylko poprawia przemianę tłuszczów w organizmie, ale także zapobiega odkładaniu się w ścianach naczyń złogów cholesterolu
U badanych, którzy przez 4 miesiące przyjmowali ekstrakt z czosnku, badacze zaobserwowali, że suplementacja ekstraktem czosnku poprawiła profil lipidów we krwi, wzmocniła potencjał antyoksydacyjny krwi i znacznie zmniejszyła skurczowe i rozkurczowe ciśnienia krwi. Ekstrakt z czosnku doprowadził również do obniżenia poziomu produktu utleniania (MDA) w próbkach krwi, co wykazuje zmniejszone reakcje utleniania w organizmie. Naukowcy dodali jednak, że ich badanie było małe i należy wykonać więcej testów. [*]
W innych badaniach czosnek obniżył całkowity poziom cholesterolu w surowicy o około 4-5%. Wydaje się, że na obniżenie poziomu cholesterolu wpływa obniżenie trójglicerydów o 6-22% (szczególnie zmniejszenie lipoprotein VLDL, bez wpływu na poziom cholesterolu LDL (zły) lub HDL (dobry)). Ustalenia te opierają się na dwóch meta-analizach badań na ludziach, w których badano różne rodzaje produktów czosnkowych i różne dawki. [*][*]
Należy jednak zaznaczyć, że czosnek może spowolnić rozwój miażdżycy tętnic, ale sam czosnek prawdopodobnie nie wystarcza do leczenia osób ze znacznie podwyższonym poziomem cholesterolu.
Czosnek na wątrobę i żołądek
Czosnek działa pobudzająco na żołądek i wątrobę, zwiększa ilość wytwarzanego soku żołądkowego i żółci, co poprawia trawienie. Znosząc skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego i dróg żółciowych, ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy, znosi kolki i bóle brzucha.
Może być wykorzystany w leczeniu przewlekłych nieżytów żołądka z niedokwaśnością soku żołądkowego oraz w stanach upośledzonego wytwarzania żółci.
Czosnek na pasożyty
Czosnek niszczy pasożyty przewodu pokarmowego, a lewatywa z czosnku może być stosowana do walki z owsikami u dzieci. Czosnek dezynfekuje także drogi moczowe i niszczy bakterie oporne na antybiotyki.
Związki czynne czosnku znoszą bóle głowy i ułatwiają zasypianie.
Stosowany zewnętrznie może być pomocny w leczeniu trudno gojących się ran, ropni, czyraków. Spożywanie wyciągu z czosnku może pomóc zapobiec ukąszeniom owadów.
Czosnek – przeciwwskazania i skutki uboczne
Czosnek jest uznawany za ogólnie bezpieczny, a alergie są rzadkie.
Mogą jednak wystąpić inne skutki uboczne, szczególnie w przypadku stosowania nadmiernych dawek. Należą do nich zaburzenia żołądkowo-jelitowe, w tym niestrawność, zgaga, gazy, nudności i wymioty. Rzadko zgłaszano również zaczerwienienie twarzy, szybki puls, zawroty głowy, alergie i bezsenność.
Pacjenci z zaburzeniami krzepnięcia powinni unikać terapeutycznych dawek czosnku. Chociaż zwykłe spożycie dietetyczne może być bezpieczne, to jednak należy zaprzestać stosowania suplementów czosnkowych w dużych dawkach tydzień przed operacją, ponieważ zwiększa się ryzyko krwawienia.
Jeśli używasz zioła w celu obniżenia cholesterolu, sprawdź jego poziom po trzech miesiącach.
Zalecana dzienna ilość czosnku wynosi od połowy do jednego całego ząbka dziennie (około 3000-6000 mcg allicyny).
Jak pozbyć się zapachu czosnku z ust?
Nieświeży oddech często jest jedynym działaniem niepożądanym czosnku. Dla złagodzenia przykrego zapachu czosnku można polecać jednoczesne spożywanie z nim 1 łyżeczki mielonego kminku, czarnuszki lub natki pietruszki.
Kiedy wykopać czosnek?
Główki czosnku można wykopać w końcu września i w październiku, kiedy już obumierają liście.
Jeśli szukasz czosnku w sklepie, nie kupuj miękkiego czosnku, wykazującego oznaki rozkładu lub zaczynającego kiełkować.
Jak przechowywać czosnek?
Czosnek najlepiej przechowywać w temperaturze pokojowej, w nieosłoniętym pojemniku, w chłodnym, ciemnym miejscu, z dala od ciepła i światła słonecznego. Przechowywanie go w ten sposób pomoże zapobiec kiełkowaniu. Cała główka czosnku powinna się utrzymać przez okres od dwóch tygodni do dwóch miesięcy, w zależności od wieku i odmiany. Po rozdzieleniu główki znacznie skraca się jego okres przydatności do zaledwie kilku dni.
Apteczka Ziołowa, L. M. Krześniak, Wyd. Sport i Turystyka