Melisa Lekarska – właściwości lecznicze, działanie, skutki uboczne, przeciwwskazania

Zioła lecznicze / zioła przeciwskurczowe, zioła uspokajające

Melisa lekarska (Melissa officinalis) ma łagodny smak z nutą cytryny i mięty. Dopełnieniem pysznego smaku są liczne właściwości lecznicze melisy. Herbata z melisy to naturalny środek leczniczy popularny na całym świecie. Obecnie melisa ma zastosowanie w ziołolecznictwie zarówno jako środek uspokajający i nasenny, przeciwskurczowy, jak i wzmacniający trawienie. Jednak picie melisy w nadmiarze i jej przedawkowanie może wywołać skutki uboczne. Dowiedz się, jakie jest jej działanie i przeciwwskazania.

Melisa lekarska jest ziołem z tej samej rodziny co mięta (Lamiaceae). Rośnie dziko w płd. Europie, płn. Afryce, Azji Mniejszej i płd. Szwajcarii, jest także uprawiana.

Obecnie w kuchniach wielu narodów jest używana jako przyprawa do sałat, zup, mięs, napojów, herbaty. Można użyć melisy do marynowania kurczaka lub ryby, albo aromatyzowania pieczonych potraw i dżemów.

Inne nazwy: rojownik lekarski, matecznik, pszczelnik.

Nazwa łacińska: Melissa officinalis

Surowce lecznicze: ziele melisy, które po zgnieceniu ma zapach cytryny.

Melisa lekarska może być stosowana na wiele sposobów, w tym jako napar z suszonych liści, ekstrakt, olejek eteryczny, kapsułki lub tabletki.

Substancje lecznicze: kwas rozmarynowy, olejki eteryczny (cytral, cytronelal, linalol, geraniol i beta-kariofilen), ponadto garbniki, związki żywicowe, substancje gorzkie, śluzy, kwasy organiczne i trójterpeny.

Melisa – właściwości lecznicze i działanie

  • uspokajające
  • nasenne
  • przeciwskurczowe

Zastosowanie melisy lekarskiej

Liść melisy właściwości – na uspokojenie

Liść melisy ma bardzo łagodne, a jednocześnie skuteczne właściwości uspokajające.

Zmniejsza nadmierne napięcie układu nerwowego, a także poprawia nastrój i zmniejsza objawy depresji. Może być również stosowana na stres i na nerwicę w celu zmniejszenia objawów lęku, takich jak nerwowość i pobudliwość.

Badania sugerują, że zawarty w roślinie kwas rozmarynowy (który znajduje się w melisie) zwiększa dostępność neuroprzekaźników w mózgu znanych jako kwas gamma-aminomasłowy (GABA). Uważa się, że niski poziom GABA w mózgu jest związany z lękiem i innymi zaburzeniami nastroju. [1]Kwon YO, Hong JT, Oh KW. Rosmarinic acid potentiates pentobarbital-Induced sleep behaviors and non-rapid eye movement (NREM) sleep through the activation of GABAA-ergic systems. Biomol Ther (Seoul).

Melisa na sen

Melisa w połączeniu z korzeniem kozłka lekarskiego (walerianą) może pomóc złagodzić niepokój i związane z nim zaburzenia snu, takie jak bezsenność i bezdech senny, a także znacząco poprawić jakość snu. [2]S.F. Müller, S. Klement, A combination of valerian and lemon balm is effective in the treatment of restlessness and dyssomnia in children, Phytomedicine, Volume 13, Issue 6, 2006, Pages 383-387, ISSN 0944-7113[3]S. Taavoni, N. Nazem ekbatani, H. Haghani, Valerian/lemon balm use for sleep disorders during menopause, Complementary Therapies in Clinical Practice, Volume 19, Issue 4, 2013, Pages 193-196, ISSN 1744-3881

Uważa się, że połączenie tych ziół pomaga w zasypianiu, działając bezpośrednio na receptory GABA w mózgu, zapewniając łagodny efekt uspokajający, jednocześnie stymulując produkcję serotoniny, hormonu „dobrego samopoczucia”.

Melisa a funkcje poznawcze

Właściwości melisy wzmacniające funkcje poznawcze wydają się być korzystne, jeśli się jest zestresowanym, ale w przeciwnym razie zioło to ma jedynie działanie uspokajające. Może to również przejawiać się w sposób negatywny, ponieważ osoby zdrowe, które zażywają to zioło przed testem poznawczym, wydają się mieć gorsze wyniki niż placebo w zakresie czasu reakcji i tworzenia pamięci (prawdopodobnie związanych z sennością), jednocześnie poprawiając jakość wspomnień (ilość utworzonych prawidłowych wspomnień, a nie „zapamiętywania” czegoś, co się nie zdarzyło).

Herbata z melisy na ciśnienie i serce

Herbata z melisy może pomóc chronić ogólny stan zdrowia serca. Badania wykazały, że herbata z melisy może obniżać poziom trójglicerydów i poprawiać syntezę cholesterolu. Częste spożywanie naparu z melisy może przyczynić się do obniżenia złego poziomu cholesterolu LDL i obniżenia ciśnienia krwi. [4]Hee-jin Jun, Ji Hae Lee, Yaoyao Jia, Minh-Hien Hoang, Hanna Byun, Kyoung Heon Kim, Sung-Joon Lee, Melissa officinalis Essential Oil Reduces Plasma Triglycerides in Human Apolipoprotein E2 Transgenic Mice by Inhibiting Sterol Regulatory Element-Binding Protein-1c–Dependent Fatty Acid Synthesis, The Journal of Nutrition, Volume 142, Issue 3, March 2012, Pages 432–440.

Na serce, herbata z melisy działa uspokajająco. Jest pomocna w leczeniu łagodnych zaburzeń rytmu serca (arytmii). Działanie to prawdopodobnie wynika z przeciwzapalnych i kojących właściwości herbaty z melisy. [5]Joukar S, Zarisfi Z, Sepehri G, Bashiri A. Efficacy of Melissa officinalis in suppressing ventricular arrhythmias following ischemia-reperfusion of the heart: a comparison with amiodarone. Med Princ Pract. 2014;23(4):340-345. doi:10.1159/000363452

Wyciąg (ekstrakt) z melisy

Wyciąg (ekstrakt) z melisy reguluje pracę przewodu pokarmowego. Znosi stany skurczowe w jelitach i drogach żółciowych. Ma także właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Niszczy wiele rodzajów bakterii (Gram-dodatnie i Gram-ujemne), a także bakterie niewrażliwe na antybiotyki. Znane i cenione jest działanie melisy w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Coraz więcej badań wskazuje na to, że zioło to może mieć zastosowanie w leczeniu objawów niestrawności (rozstrój żołądka), zespołu jelita drażliwego (nerwica jelit) i refluksu. Oprócz kwasu rozmarynowego zawiera cytral, cytronelal, linalol, geraniol i beta-kariofilen, z których każdy ma właściwości przeciwskurczowe (spazmolityczne) i wiatropędne.

Zewnętrznie stosowane wyciągi melisy miały znosić bóle stawowe, a także być pomocne w leczeniu czyraków i owrzodzeń.

Picie melisy – skutki uboczne

Melisa lekarska jest uważana za bezpieczne zioło, ale do krótkotrwałego stosowania i w małych dawkach. Zarówno przyjmowanie melisy w tabletkach i picie melisy w nadmiarze może wywołać skutki uboczne i działania niepożądane.

Skutki uboczne picia melisy w nadmiarze mogą obejmować:

  • bóle głowy,
  • mdłości,
  • wzdęcia i gazy,
  • wymioty,
  • niestrawność,
  • zawroty głowy,
  • ból brzucha,
  • bolesne oddawanie moczu,
  • lęk i pobudzenie.

Ryzyko wystąpienia skutków ubocznych przy przedawkowaniu melisy zwiększa się wraz z wielkością dawki. Można zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia, spożywając mniej niż 2 gramy melisy dziennie.

Nie zaleca się także długotrwałego stosowania lub nadużywania melisy. Nie powinna być stosowana jednorazowo dłużej niż cztery miesiące bez przerwy. Bezpieczniej jest jednak przerwać picie melisy lub stosowanie suplementów z melisą na jeden tydzień po każdych trzech tygodniach używania. Nagłe przerwanie długotrwałego stosowania może wywołać lęki. [6]Demirci K, Akgönül M, Demirdaş A, Akpınar A. Does Melissa officinalis cause withdrawal or dependence?. Med Arch. 2015;69(1):60–61. doi:10.5455/medarh.2015.69.60-61

Melisa może powodować senność, zwłaszcza jeśli jest stosowana wraz z alkoholem lub innymi suplementami ziołowymi, które działają jak środki uspokajające, takie jak:

Nadmiar i przedawkowanie melisy może potencjalnie wpływać na czynność tarczycy, spowalniając produkcję hormonów tarczycy.

U niektórych osób podczas stosowania miejscowego preparatu z melisy może dojść do rozwoju alergii, znanej jako kontaktowe zapalenie skóry. Należy nałożyć niewielką ilość preparatu na przedramię i odczekać 24 godziny, aby sprawdzić, czy nie pojawiło się zaczerwienienie, wysypka lub podrażnienie. Poważne reakcje alergiczne są rzadkie. Nie stosuj bezpośrednio na skórę nierozcieńczonego olejku melisowego.

Melisa – przeciwwskazania

Pomimo jej korzystnych efektów leczniczych, istnieją pewne przeciwwskazania do stosowania melisy, które warto wziąć pod uwagę.

Herbata z melisy może spowolnić krzepnięcie krwi. Jeśli jesteś umówiona/-y na operację, zaprzestań jej stosowania na co najmniej dwa tygodnie, aby uniknąć nadmiernego krwawienia.

Melisa może także wchodzić w interakcje z lekami. Zanim zaczniesz stosować preparaty z melisą, skonsultuj się z lekarzem, jeśli przyjmujesz:

  • leki na jaskrę,
  • leki tarczycowe,
  • leki przeciwpadaczkowe,
  • barbiturany,
  • benzodiazepiny,
  • środki uspokajające,
  • leki wpływające na serotoninę.

Istnieje także ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych, zwłaszcza u osób uczulonych na rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), do której należy melisa lekarska [8]Ali et al., 2018. U niektórych osób w przypadku stosowania preparatów z melisy na skórę może wystąpić forma alergii znana jako kontaktowe zapalenie skóry.[9]Brendler T, Gruenwald J, Kligler B, et al. Lemon balm (Melissa officinales L.): an evidence-based systematic review by the Natural Standard Research Collaboration. J of Herbal Pharmacotherapy. 2005;5(4):71-114. doi:10.1080/J157v05n04_08 Aby być bezpiecznym, nałóż odrobinę na przedramię i odczekaj 24 godziny, aby zobaczyć, czy pojawi się jakiekolwiek zaczerwienienie, wysypka lub podrażnienie. Poważne reakcje alergiczne występują jednak rzadko.

Należy unikać stosowania wyciągów i suplementów z melisy u dzieci poniżej 12 lat, kobiet w ciąży i karmiących piersią ze względu na brak wystarczających badań. [10]PeaceHealth. n.d. Health Topics A-Z. https://www.peacehealth.org/medical-topics/id/hn-2135002

Ze względu na przeciwwskazania melisy, przed rozpoczęciem jej stosowania, należy skonsultować się z lekarzem lub specjalistą, szczególnie jeśli przyjmuje się inne leki, jest się w ciąży lub karmi piersią, bądź ma się skłonność do uczuleń.

Melisa w czasie ciąży

Chociaż brak dokładnych badań, istnieją raporty informujące, że melisa stymuluje menstruację i może powodować zmiany hormonalne.

Badania na szczurach wykazały anty-gonadotropowe działanie (gonadotropina to hormon produkowany w trakcie ciąży przez zarodek, a potem przez łożysko). [11]Herbal Medicines in Pregnancy and Lactation; Mills, Dugoua, Perri; 2006

Kobiety w ciąży nie powinny używać olejku z melisy.

Herbata z melisy – jak parzyć?

  1. Umieść garść świeżych liści melisy lub 1 łyżkę suszonych liści w sitku do herbaty, w czajniku, dużej filiżance lub kubku.
  2. Zalej gorącą wodą i zaparzaj przez 5 do 10 minut, pod przykryciem, aby zachować lecznicze olejki. Im dłużej liście będą parzone, tym mocniejszy będzie smak. Usuń sitko do herbaty i wyrzuć liście.
  3. Delikatny, cytrynowo-miętowy posmak dobrze komponuje się z miodem i plasterkiem cytryny.

Jak stosować melisę?

Może być spożywana jako herbata, przyjmowany jako suplement – kapsułki, tabletki lub proszek (np. magnez z melisą), wyciąg (ekstrakt), hydrolat, syrop z melisy, lub stosowana na skórę w balsamach i lotionach.

Olejek eteryczny z melisy (olejek melisowy) jest również popularny w aromaterapii, gdzie uważa się, że sprzyja uspokojeniu i łagodzi stres.

Melisa – zbiór i suszenie

Liście i ulistnione szczyty pędów długości ok. 10-15 cm zbiera się na początku kwitnienia w maju, czerwcu lub sierpniu, w dni suche, po obeschnięciu rosy. Kwitnie niebiesko-białymi, żółto-białymi lub liliowo-białymi kwiatami.

Jak suszyć? Ziele melisy należy suszyć rozłożone cienką warstwą w miejscach ocienionych lub w suszarniach w temp. nie wyższej niż 35°C.

Czy wiesz że…

  • W starożytności uważana była za środek wzmacniający i wypędzający melancholię.
  • Melisa po grecku oznacza pszczołę, była ceniona przez pszczelarzy, którzy nacierali nią ule przed wpuszczeniem pszczół.

Bibliografia[+]

Przewiń do góry