Arcydzięgiel Litwor (Archangelica officinalis) jest rośliną dwuletnią, wywodzi się z Europy Płn., występuje także na Syberii. W Polsce rośnie dziko w Tatrach i Sudetach. Często jest mylony z popularnym w całym kraju arcydzięglem leśnym. W wielu krajach jest uprawiany.
Dla ludów dalekiej północy, Lapończyków, mieszkańców Grenlandii i Islandii przez wiele wieków arcydzięgiel litwor był jedyną, dającą się uprawiać w tym klimacie rośliną. Gotowano tam świeże baldachy arcydzięgla w mleku reniferów, aż uzyskały konsystencję sera i w takiej postaci spożywano.
Od wieków był używany do zaprawiania wódek i likierów.
Nazwa rośliny wywodzi się podobno od archanioła Gabriela.
Inne nazwy: dzięgiel litwor, ziele ducha świętego, arcydzięgiel lekarski, dzięgiel lekarski, litwor, angelika, anielskie ziele, archangielski korzeń
Surowce lecznicze: korzeń, liście i łodyga, czasem także i nasiona tej rośliny.
Substancje lecznicze:
Arcydzięgiel zawiera ponad 100 związków chemicznych, które są wykorzystywane w lecznictwie. Najważniejsze z nich: olejek eteryczny, związki kumarynowe i furanokumarynowe, garbniki, kwasy organiczne, flawonoidy i sole mineralne.
Arcydzięgiel – właściwości lecznicze i działanie
Arcydzięgiel wykazuje następujące działanie i właściwości lecznicze:
- żołądkowe
- rozkurczowe
- uspokajające
Arcydzięgiel – zastosowanie
Główne właściwości lecznicze arcydzięgla to regulacja pracy przewodu pokarmowego.
Arcydzięgiel litwor jest doskonałym lekiem w przypadkach czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. Pobudza wytwarzanie soku żołądkowego, a także innych enzymów trawiennych jak pepsyna i pentagastryna. Działa ponadto rozkurczająco na mięśnie przewodu pokarmowego, a zwłaszcza dróg żółciowych. Znosi więc bóle i wzdęcia brzucha. Jest lekiem przy braku łaknienia.
Arcydzięgiel litwor zwiększa także wydalanie moczu, czym przyczynia się do wydalania z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Cenione jest działanie uspokajające wyciągów z arcydzięgla (podobne do elenium).
Olejek arcydzięglowy ma właściwości bakteriobójcze, niszczy także wiele grzybów, czym przyspiesza gojenie się ran, oparzeń i owrzodzeń. Może być także stosowany w leczeniu bólów korzonkowych, stawowych, mięśniobólów i nerwobólów.
Właściwości uczulające na działanie promieniowania nadfioletowego mogą być wykorzystane w leczeniu łuszczycy i bielactwa.
Arcydzięgiel – skutki uboczne!
Ludzie spożywający przetwory arcydzięgla przy opalaniu mogą łatwo ulec poparzeniu.
Zbiór i suszenie
Dla celów leczniczych wykopuje się korzenie arcydzięgla w jesieni pierwszego roku lub wiosną drugiego roku życia rośliny. Po przekrojeniu korzenia na 3-4 części należy go suszyć w podwyższonej temperaturze, np. na stygnącej płycie kuchennej lub kaloryferze.
Liście, łodygi i ogonki liści na wino lub do kandyzowania zbiera się w drugim roku życia rośliny.
Nasiona dwuletniej rośliny są używane do destylacji olejku lub na napary.
Apteczka Ziołowa, L. M. Krześniak, Wyd. Sport i Turystyka