Brzoza brodawkowata (Betula verrucosa) występuje w lasach, na obrzeżach pól, przy drogach i na łąkach. Rośnie w całej Europie, w Azji – od gór Ałtaj na południu po Zachodnią Syberię.
Inne nazwy: brzoza biała, brzezina.
Nazwa łacińska: Betula verrucosa
Surowce lecznicze: liście, pączki, sok i czyr (guzowata narośl na pniu)
Substancje lecznicze:
Liść brzozy zawiera saponiny, flawonoidy, związki terpenowe, garbniki katechinowe, kwasy organiczne, niewielkie ilości olejku eterycznego, substancje żywicowe i sole mineralne.
Czyr brzozowy zawiera związki sterolowe i trójterpeny.
Brzoza właściwości lecznicze i działanie
liść brzozy:
- moczopędne
- napotne
- wzmagające przemianę materii
- bakteriobójcze
czyr brzozowy:
- wzmacniające
- przeciwzapalne
Zastosowanie brzozy
Liść brzozy pobudza wydzielanie moczu (a z nim produktów przemiany materii) oraz dezynfekuje drogi moczowe. Może być polecany w chorobach nerek powodujących zmniejszone wydzielanie moczu, w kamicy moczowej, w przewlekłych zakażeniach, w obrzękach pochodzenia sercowego, a także w gośćcu przewlekłym postępującym oraz w skazie moczanowej.
Z chorób skóry, w których może być pomocny liść brzozy wymienić trzeba zapalenie łojotokowe, trądzik młodzieńczy i łuszczycę.
Liść brzozy może być użyteczny w leczeniu uszkodzeń wątroby spowodowanych stosowaniem silnych środków chemicznych.
Pączki, w odróżnieniu od liści, nie odznaczają się tak silnymi właściwościami moczopędnymi, posiadają jednak silne działanie napotne, żółciopędne i przeciwzapalne.
Świeży sok z brzozy od tysięcy lat był używany do kuracji wzmacniających. Jest szczególnie cenny dla ludzi w wieku podeszłym lub po ciężkich chorobach. Wzmacnia siły organizmu, reguluje przemianę materii, zapobiega tworzeniu się kamieni moczowych. Jest korzystny w chorobach skóry i wątroby. Zastosowany zewnętrznie, może być przydatny w walce z piegami, zapobiega przetłuszczaniu się włosów.
Czyr brzozowy był uważany przez medycynę ludową za lek przeciwnowotworowy. Zwiększa on odporność organizmu. Poprawia samopoczucie chorych z zaawansowanymi stadiami choroby nowotworowej.
Działa przeciwzapalnie na śluzówki przewodu pokarmowego i narządów rodnych. Czyr może być stosowany w przewlekłych nieżytach i toksycznych uszkodzeniach wątroby.
Może być używany do płukania jamy ustnej i w przypadkach zaparć, w zapaleniach pochwy i szyjki macicy.
Zbiór i suszenie
Liście należy zbierać młode, jeszcze niezupełnie rozwinięte, lepkie, pokryte żywicową substancją. Suszyć w cienkich warstwach w miejscach przewiewnych i ocienionych, w temperaturze nie wyższej niż 45°C. Przechowywać chroniąc od światła.
Pączki – zbiera się zimą, wyłącznie z drzew ściętych lub gałęzi przeznaczonych na miotły. Suszymy w miejscach ocienionych. Sok brzozowy – uzyskuje się wczesną wiosną, gdy zaczynają nabrzmiewać pąki, po głębokim nacięciu gałęzi lub wywierceniu otworu w pniu. Pamiętać trzeba, aby po pobraniu soku zatkać otwór nacięty w drzewie.
Czyr brzozowy – mylnie nazywany hubą i z hubą często mylony – jest charakterystyczną naroślą (grzyba Innotus obliquus, który przerasta pień) o popękanej w różnych kierunkach powierzchni, wyglądem przypomina czeczotę, ale w odróżnieniu od czeczoty jej przekrój jest zabarwiony na czarno.
Apteczka Ziołowa, L. M. Krześniak, Wyd. Sport i Turystyka